Sưng vùng kín sau sinh có nguy hiểm không? Nguyên nhân

Sau khi sinh, nhiều mẹ bất ngờ gặp tình trạng sưng vùng kín từ cảm giác căng tức đến tấy đỏ trong khi cơ thể đang hồi phục và tích tụ nhiều dịch. Theo khuyến nghị của World Health Organization (WHO), việc chăm sóc sau sinh cần chú trọng cả vết khâu tầng sinh môn và vùng chậu để phòng ngừa sưng, nhiễm trùng. Việc hiểu rõ “khi nào là sinh lý bình thường” và “khi nào cần điều trị” sẽ giúp mẹ bớt lo và hồi phục nhanh hơn. Cùng Dược CPC1 Hà Nội tìm hiểu nhé!

Vì sao vùng kín bị sưng sau sinh?

Vùng kín (âm hộ, âm đạo) bị sưng vùng kín sau sinh là phản ứng tự nhiên của cơ thể đối với các tác động vật lý mạnh mẽ trong quá trình vượt cạn:

• Chấn thương và áp lực: Trong giai đoạn chuyển dạ và rặn đẻ, đầu em bé đi qua ống sinh tạo ra áp lực rất lớn lên các mô mềm, dây chằng và mạch máu ở vùng chậu và âm đạo. Điều này gây ra hiện tượng phù nề, sưng tấy hậu sinh rõ rệt.

• Vết khâu/rách tầng sinh môn: Đối với mẹ sinh thường, vết rách hoặc vết cắt tầng sinh môn sẽ gây sưng tấy, đau nhức. Quá trình lành vết thương cũng đi kèm với hiện tượng phù nề cục bộ.

• Thay đổi dịch cơ thể: Sau sinh, cơ thể giữ lại một lượng dịch nhất định để phục hồi. Lượng dịch thừa này cũng có thể góp phần làm sưng tấy các mô mềm ở vùng kín.

Các nguyên nhân phổ biến gây sưng đau vùng kín sau sinh

Sưng vùng kín sau sinh là một phản ứng sinh lý phổ biến do mô mềm, cơ và mạch máu tại vùng chậu bị căng giãn, tổn thương trong suốt quá trình chuyển dạ và sinh nở. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), phần lớn phụ nữ sau sinh đều trải qua tình trạng phù nề, đau tức vùng đáy chậu - đặc biệt là trong 48 giờ đầu. Đây là phản ứng bình thường của cơ thể khi hồi phục sau những áp lực vật lý mạnh mẽ. 

Chấn thương do chuyển dạ

Khi đầu thai nhi đi qua ống sinh, vùng âm đạo và âm hộ phải giãn tối đa. Áp lực này khiến các mô liên kết, cơ nâng hậu môn, mạch máu nhỏ bị tổn thương nhẹ hoặc rách, dẫn đến hiện tượng sưng tấy vùng kín sau sinh. WHO khuyến nghị sử dụng biện pháp chườm lạnh trong 24 giờ đầu để giảm sưng và đau hiệu quả.

Vết rách hoặc vết khâu tầng sinh môn

Khoảng 85–90% mẹ sinh thường bị rách hoặc phải rạch tầng sinh môn (theo thống kê từ NICE - Viện Y tế Quốc gia Anh). Trong giai đoạn hồi phục, mô quanh vết khâu thường phù nề cục bộ, đi kèm cảm giác căng tức hoặc đau rát – đặc biệt khi ngồi hoặc di chuyển. Đây là nguyên nhân hàng đầu khiến vùng kín sưng kéo dài từ 3–7 ngày đầu.

Tích dịch và thay đổi nội tiết

Sau sinh, hormone và tuần hoàn máu của mẹ thay đổi đáng kể. Cơ thể giữ lại một lượng dịch nhất định để hỗ trợ quá trình hồi phục. Việc tích tụ dịch mô tại vùng chậu có thể khiến khu vực âm hộ - âm đạo bị sưng nhẹ hoặc có cảm giác nặng tức. Đây là cơ chế tự nhiên và thường sẽ cải thiện nhanh khi mẹ nghỉ ngơi đúng cách, vệ sinh sạch sẽ và vận động nhẹ nhàng.

Dấu hiệu sưng vùng kín cảnh báo viêm nhiễm phụ khoa

Mẹ cần lưu ý đặc biệt nếu tình trạng sưng vùng kín sau sinh đi kèm với các dấu hiệu sau, vì đó là cảnh báo nguy hiểm:

• Sưng to bất thường: Vùng kín sưng tấy một cách đột ngột và lớn dần, kèm theo đau nhức dữ dội, không giảm sau 24-48 giờ.

• Dịch âm đạo có mùi: Tăng tiết dịch có màu vàng, xanh, xám và mùi hôi tanh nồng nặc.

• Sốt cao: Nhiệt độ cơ thể trên $38^\circ\text{C}$ và ớn lạnh.

• Xuất huyết bất thường: Chảy máu kéo dài (máu đỏ tươi) hoặc xuất huyết đột ngột kèm theo sưng tấy.

• Cục u sau sinh xuất hiện kèm đau nhức dữ dội.

Cách giảm sưng và chăm sóc vùng kín an toàn tại nhà

Để làm dịu cảm giác sưng tấy hậu sinh và hỗ trợ phục hồi, mẹ có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Chườm lạnh: Sử dụng túi chườm lạnh hoặc miếng lạnh chuyên dụng (bọc khăn sạch) chườm nhẹ nhàng lên vùng âm hộ trong 10-15 phút, lặp lại nhiều lần/ngày trong 24 giờ đầu để giảm sưng.

• Ngâm nước ấm: Ngâm vùng kín trong bồn nước ấm (Sitz bath) sạch hoặc nước muối pha loãng (theo chỉ định) giúp làm dịu vết thương, giảm sưng và bỏng rát âm đạo (thực hiện sau khi được bác sĩ cho phép).

• Giữ vệ sinh: Thay băng hàng ngày thường xuyên, giữ vùng kín khô ráo và thoáng mát.

• Nghỉ ngơi: Hạn chế đứng hoặc ngồi quá lâu. Nằm nghiêng hoặc dùng gối đệm hình tròn để giảm áp lực lên vùng chậu.

• Dùng thuốc: Chỉ sử dụng thuốc giảm đau và chống viêm theo chỉ định của bác sĩ.

Khi nào cần đến bác sĩ để kiểm tra và điều trị

Sưng vùng kín sau sinh là sinh lý bình thường nếu giảm dần sau vài ngày. Tuy nhiên, nếu sưng đi kèm với bất kỳ dấu hiệu nguy hiểm nào (đặc biệt là sốt, chảy máu kéo dài hoặc sưng to đột ngột), mẹ cần đến bệnh viện ngay lập tức.

Can thiệp y tế kịp thời là cần thiết để:

• Chẩn đoán và xử lý tụ máu (cần rạch và dẫn lưu).

• Điều trị viêm nhiễm phụ khoa bằng kháng sinh.

• Kiểm tra và xử lý áp-xe.

>>>Xem thêm:

• Sau sinh bị buốt vùng kín có nguy hiểm không? Cách khắc phục
• Ra máu vùng kín sau sinh bao lâu thì hết? Khi nào là bất thường?

Sưng vùng kín sau sinh phần lớn là phản ứng sinh lý của mô bị căng giãn và áp lực chảy máu nhẹ, tuy nhiên nếu đi kèm sốt, chảy máu không giảm hay cục u đau dữ dội thì có thể là dấu hiệu nguy cơ cần điều trị. Nhớ rằng WHO khuyến nghị theo dõi tình trạng vết khâu, chảy máu và đau vùng bụng trong 6 tuần đầu sau sinh. Khi mẹ chủ động nghỉ ngơi, vệ sinh đúng cách và biết dấu hiệu đáng lo  việc hồi phục sẽ nhẹ nhàng, an toàn hơn.