Tác dụng phụ thuốc nhỏ mắt: Nguy cơ tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể

Thuốc nhỏ mắt giúp điều trị nhanh các bệnh lý về mắt, nhưng nếu dùng sai cách hoặc lạm dụng có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nguy hiểm. Bài viết "Tác dụng phụ thuốc nhỏ mắt: Nguy cơ tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể" sẽ giúp bạn nhận diện sớm các dấu hiệu cảnh báo, các đối tượng dễ gặp và cách phòng ngừa hiệu quả để bảo vệ đôi mắt khỏe mạnh lâu dài. Cùng CPC1 Hà Nội tìm hiểu chi tiết nhé!

Tác dụng phụ của thuốc nhỏ mắt là gì?

Tác dụng phụ của thuốc nhỏ mắt là những phản ứng không mong muốn xảy ra trong quá trình sử dụng thuốc, dù người dùng có thể đang dùng đúng liều lượng và hướng dẫn. Những tác dụng này có thể nhẹ như kích ứng mắt, ngứa mắt, nhưng cũng có thể nghiêm trọng hơn như giảm thị lực hoặc tăng nhãn áp…

Mặc dù thuốc nhỏ mắt là phương pháp điều trị phổ biến, tiện lợi và mang lại hiệu quả nhanh chóng cho nhiều bệnh lý về mắt, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều tác dụng không mong muốn. Do vậy, người dùng cần hiểu rõ, sử dụng theo đúng hướng dẫn và theo dõi phản ứng để kịp thời xử lý khi gặp vấn đề.

Trước khi lo lắng về tác dụng phụ, bạn nên hiểu rõ cách sử dụng và phân loại thuốc nhỏ mắt để tránh dùng sai dẫn đến biến chứng nguy hiểm

Các tác dụng phụ thường gặp khi dùng thuốc nhỏ mắt

Mặc dù thuốc nhỏ mắt thường được đánh giá là an toàn và dễ sử dụng, một số người vẫn có thể gặp các tác dụng phụ của thuốc nhỏ mắt trong quá trình điều trị. Những phản ứng này thường thoáng qua và không gây nguy hiểm, nhưng nếu xuất hiện kéo dài hoặc nặng hơn theo thời gian, bạn nên chủ động ngưng thuốc và tham khảo ý kiến bác sĩ. Dưới đây là những tác dụng phụ phổ biến bạn cần lưu ý:

Cảm giác cay mắt, xót nhẹ sau khi nhỏ

Ngay sau khi nhỏ thuốc, một số người sẽ cảm thấy cay mắt hoặc xót nhẹ như có vật lạ trong mắt. Đây là phản ứng tạm thời khi mắt tiếp xúc với các thành phần hoạt chất hoặc chất bảo quản. Tuy nhiên, nếu cảm giác này kéo dài hơn vài phút, kèm theo kích ứng mắt, ngứa mắt hoặc mờ mắt, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo mắt bạn đang phản ứng quá mức.

Đắng họng sau khi nhỏ thuốc

Bạn có thể bất ngờ khi cảm thấy vị đắng nơi cuống họng sau vài phút nhỏ thuốc. Thực tế, ống dẫn lệ nối mắt với mũi và họng có thể dẫn một lượng nhỏ thuốc xuống đường hô hấp trên, gây vị khó chịu. Dù không nguy hiểm, hiện tượng này vẫn là một trong các tác dụng phụ của thuốc nhỏ mắt gây khó chịu, đặc biệt ở người nhạy cảm hoặc trẻ nhỏ.

Ngứa hoặc rát mắt

Ngứa mắt và rát nhẹ là phản ứng dị ứng nhẹ hoặc biểu hiện của kích ứng mắt do không dung nạp một số thành phần trong thuốc. Những triệu chứng này có thể đi kèm đỏ mắt, sưng nhẹ và thường cải thiện khi ngưng thuốc. Trong trường hợp dị ứng rõ ràng, bạn nên ngưng ngay và đổi sang thuốc khác theo chỉ định của bác sĩ.

Chảy nước mắt nhiều bất thường

Một lượng nước mắt tăng nhẹ sau khi nhỏ thuốc là bình thường, nhưng nếu mắt chảy nước nhiều, liên tục và không kiểm soát, đó có thể là dấu hiệu của phản ứng viêm nhẹ hoặc khô mắt phản ứng ngược – nơi mà tuyến lệ hoạt động quá mức để bù trừ độ ẩm bị mất. Đây là hiện tượng dễ bị nhầm lẫn và cần được đánh giá đúng để điều trị hiệu quả.

Mắt đỏ, sưng mi, kích ứng

Đỏ mắt, sưng mi hoặc kích ứng quanh mắt là phản ứng khá phổ biến sau khi nhỏ thuốc, nhất là khi mắt đang nhạy cảm hoặc bị viêm. Nguyên nhân có thể do nhỏ sai cách, thiếu vệ sinh hoặc không phù hợp với hoạt chất trong thuốc. Nếu tình trạng kéo dài hoặc lặp lại, bạn nên ngưng sử dụng và tham khảo bác sĩ để tránh biến chứng không mong muốn.

Mờ mắt tạm thời sau khi nhỏ

Hiện tượng mờ mắt trong vài phút đầu sau khi nhỏ là tương đối phổ biến, đặc biệt ở các loại thuốc dạng hỗn dịch hoặc có độ nhớt cao. Thuốc tạo một lớp màng mỏng trên giác mạc trước khi thẩm thấu, gây hiện tượng nhìn nhòe, cảm giác giảm thị lực tạm thời. Tuy nhiên, nếu mờ mắt kéo dài hàng giờ hoặc đi kèm nhức đầu, loạn thị hay đau nhức, bạn cần kiểm tra ngay để loại trừ nguy cơ tăng nhãn áp hoặc tổn thương khác.

Dị ứng với chất bảo quản (VD: BAK)

Một trong những tác dụng phụ thuốc nhỏ mắt ít được chú ý nhưng lại khá phổ biến chính là dị ứng với chất bảo quản, đặc biệt là Benzalkonium Chloride (BAK). BAK là “thủ phạm thầm lặng” gây ra các phản ứng không mong muốn với các triệu chứng như ngứa mắt, đỏ mắt, rát mắt, kích ứng mắt, hoặc nặng hơn là sưng mí, mờ mắt và cảm giác khô mắt.

Trong trường hợp dị ứng nặng, việc tiếp tục dùng thuốc có thể dẫn đến viêm kết mạc dị ứng mãn tính hoặc làm tổn thương bề mặt giác mạc, dẫn đến giảm thị lực. Đặc biệt, nếu bạn phải dùng thuốc nhỏ mắt dài ngày (như trong điều trị tăng nhãn áp hoặc loạn thị), nguy cơ tích lũy BAK có thể gây tổn thương tế bào biểu mô mắt. Do đó, với những bệnh nhân có tiền sử dị ứng hoặc mắt nhạy cảm, các bác sĩ thường khuyên dùng thuốc nhỏ mắt đơn liều.

Các tác dụng phụ nghiêm trọng (ít gặp nhưng cần biết)

Bên cạnh những phản ứng nhẹ và phổ biến như kích ứng mắt, ngứa mắt, hay mờ mắt tạm thời, thuốc nhỏ mắt cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ nghiêm trọng. Mặc dù những biến chứng này ít gặp, nhưng nếu xảy ra, chúng có thể ảnh hưởng lâu dài đến thị lực, thậm chí dẫn đến giảm thị lực vĩnh viễn. Dưới đây là ba tác dụng phụ đáng lưu ý mà bạn không nên bỏ qua:

Viêm giác mạc, viêm kết mạc do lạm dụng

Việc lạm dụng thuốc nhỏ mắt có thể gây viêm giác mạc hoặc viêm kết mạc mạn tính. Khi sử dụng thuốc quá thường xuyên, đặc biệt là các thuốc chứa corticoid, kháng sinh…, màng bảo vệ tự nhiên của mắt bị phá vỡ, khiến mắt trở nên nhạy cảm và dễ tổn thương. 

Hậu quả là người dùng có thể cảm thấy đỏ mắt, ngứa mắt, rát mắt, hoặc thậm chí khô mắt kéo dài do mất cân bằng nước mắt. Viêm kéo dài không chỉ gây khó chịu mà còn làm tăng nguy cơ loạn thị, sẹo giác mạc và giảm thị lực nếu không được điều trị đúng cách.

Tăng nhãn áp khi dùng nhóm steroid lâu dài

Một trong những rủi ro nguy hiểm nhưng dễ bị bỏ qua là tăng nhãn áp – tình trạng áp lực nội nhãn tăng cao bất thường – do sử dụng thuốc nhỏ mắt chứa corticosteroid trong thời gian dài. Đây là nhóm thuốc thường được kê trong điều trị viêm mắt, dị ứng nặng hoặc sau phẫu thuật, nhưng nếu không kiểm soát chặt chẽ, steroid có thể gây tổn thương dây thần kinh thị giác. 

Người bệnh có thể không cảm nhận được triệu chứng rõ ràng cho đến khi thị lực suy giảm dần. Các biểu hiện sớm có thể gồm nhức đầu, mờ mắt, đau nhức trong mắt hoặc giảm thị lực ngoại biên. Vì vậy, việc tái khám định kỳ là bắt buộc khi sử dụng nhóm thuốc này, đặc biệt ở người có nguy cơ cao như tiền sử loạn thị, cận thị nặng hoặc người lớn tuổi.

Nhiễm trùng chéo do dùng chung thuốc hoặc thuốc bị nhiễm khuẩn

Một sai lầm tưởng như vô hại nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ chính là dùng chung thuốc nhỏ mắt với người khác hoặc sử dụng lọ thuốc đã bị nhiễm khuẩn. Việc này có thể dẫn đến nhiễm trùng chéo, làm lây lan vi khuẩn, virus từ người này sang người khác, gây viêm kết mạc cấp tính, kích ứng mắt, hoặc nặng hơn là viêm giác mạc do vi khuẩn kháng thuốc.

Ngoài ra, nếu đầu lọ thuốc chạm vào tay, mắt, lông mi… rồi không được vệ sinh đúng cách, thuốc có thể trở thành nguồn nuôi vi sinh vật và gây tổn thương mắt nghiêm trọng. Triệu chứng thường bao gồm đỏ mắt, đau rát, sưng tấy, mờ mắt, chảy dịch vàng hoặc thậm chí mất thị lực nếu không được xử lý kịp thời.

Ai dễ gặp tác dụng phụ khi dùng thuốc nhỏ mắt?

Không phải ai cũng gặp tác dụng phụ khi dùng thuốc nhỏ mắt, nhưng có một số nhóm người có nguy cơ cao hơn do cơ địa, tình trạng sức khỏe hoặc cách sử dụng thuốc chưa phù hợp. Việc nhận diện đúng đối tượng dễ bị ảnh hưởng giúp chủ động phòng ngừa và xử lý kịp thời các biến chứng không mong muốn như kích ứng mắt, giảm thị lực hay thậm chí tăng nhãn áp.

• Người có cơ địa dị ứng hoặc mắt nhạy cảm: Những người có tiền sử dị ứng với các thành phần trong thuốc nhỏ mắt như chất bảo quản BAK (benzalkonium chloride) có thể bị ngứa mắt, đỏ mắt, rát mắt, hoặc chảy nước mắt nhiều sau khi nhỏ… Với nhóm này, nên ưu tiên thuốc không chứa chất bảo quản và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

• Người có bệnh lý mắt mạn tính: Người mắc các bệnh lý về mắt như glôcôm (tăng nhãn áp), khô mắt mạn tính, viêm kết mạc dị ứng, hoặc loạn thị cần đặc biệt cẩn trọng. Một số loại thuốc nhỏ mắt có thể làm tình trạng nặng thêm hoặc gây tác dụng phụ như nhức đầu, mờ mắt, giảm thị lực nếu dùng sai cách hoặc kéo dài không kiểm soát.

• Người sử dụng nhiều loại thuốc nhỏ mắt cùng lúc: Khi phối hợp nhiều loại thuốc nhỏ mắt trong một thời gian ngắn mà không có hướng dẫn cụ thể, nguy cơ tương tác thuốc và tác dụng phụ sẽ tăng lên. Có thể gặp tình trạng khô mắt, kích ứng mắt, hoặc thậm chí rối loạn điều tiết tạm thời dẫn đến mờ mắt hoặc loạn thị nhẹ. Do đó, cần đảm bảo khoảng cách tối thiểu 5–10 phút giữa các lần nhỏ và tuân thủ đúng liều lượng thuốc nhỏ mắt được chỉ định.

• Người cao tuổi hoặc có bệnh lý nền toàn thân: Người lớn tuổi, đặc biệt là người có bệnh lý tim mạch, huyết áp, tiểu đường… có thể bị ảnh hưởng toàn thân từ thuốc nhỏ mắt, đặc biệt với các thuốc có chứa beta-blocker hoặc steroid. Các tác dụng phụ như nhức đầu, tăng huyết áp, hoặc tăng nhãn áp có thể xuất hiện, dù không liên quan trực tiếp đến vùng mắt.

• Trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai: Trẻ nhỏ có thể phản ứng mạnh hơn với một số thành phần trong thuốc do giác mạc mỏng, hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh. Trong khi đó, phụ nữ mang thai hoặc cho con bú nên thận trọng với thuốc chứa steroid hoặc kháng sinh mạnh vì có thể ảnh hưởng đến thai nhi hoặc sữa mẹ. Cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng.

Làm gì khi gặp tác dụng phụ từ thuốc nhỏ mắt?

Khi sử dụng thuốc nhỏ mắt, dù theo chỉ định hay tự mua, vẫn luôn tồn tại nguy cơ gặp phải tác dụng phụ. Các biểu hiện có thể nhẹ như kích ứng mắt, ngứa mắt, khô mắt, nhưng cũng có thể nghiêm trọng hơn như giảm thị lực, tăng nhãn áp hoặc loạn thị tạm thời. Việc xử lý kịp thời và đúng cách sẽ giúp hạn chế biến chứng và bảo vệ thị lực về lâu dài.

• Ngưng sử dụng thuốc ngay lập tức: Nếu sau khi nhỏ thuốc, bạn thấy mắt đỏ, sưng, ngứa, hoặc nhức đầu bất thường, việc đầu tiên cần làm là ngừng nhỏ thuốc. Đừng tiếp tục sử dụng với hy vọng triệu chứng sẽ “tự hết”, vì tình trạng có thể nghiêm trọng dần lên, đặc biệt nếu đó là dấu hiệu dị ứng hoặc kích ứng mạnh.

• Rửa mắt bằng nước muối sinh lý: Trong những trường hợp nhẹ, ví dụ khô mắt, cay mắt, hoặc cảm giác mờ mắt tạm thời, bạn có thể rửa mắt bằng nước muối sinh lý 0,9% để làm dịu niêm mạc mắt và loại bỏ phần còn sót lại của thuốc. Tuy nhiên, nếu triệu chứng không cải thiện sau vài giờ, đừng chần chừ đến gặp bác sĩ chuyên khoa ngay.

• Không tự ý điều trị thêm bằng thuốc khác: Một sai lầm phổ biến là tự mua thêm thuốc nhỏ mắt khác để “trung hòa” tác dụng phụ. Điều này dễ dẫn đến tương tác thuốc, khiến triệu chứng như loạn thị, giảm thị lực, hoặc tăng nhãn áp thêm nghiêm trọng. Hãy để bác sĩ quyết định bạn có cần chuyển sang loại thuốc khác hay không.

• Ghi nhớ triệu chứng và thông báo cho bác sĩ: Việc mô tả chính xác các triệu chứng như ngứa mắt, mờ mắt, đỏ mắt hay nhức đầu sau khi dùng thuốc giúp bác sĩ đánh giá mức độ phản ứng và lựa chọn hướng xử trí phù hợp. Nếu có thể, bạn nên mang theo lọ thuốc đã dùng khi đi khám để bác sĩ kiểm tra thành phần hoặc hạn sử dụng.

• Kiểm tra lại tiền sử dị ứng và các bệnh lý mắt: Một số tác dụng phụ có thể là do tiền sử dị ứng hoặc bệnh mắt nền chưa được chẩn đoán trước đó. Việc đánh giá lại tình trạng mắt và áp lực nội nhãn (trong trường hợp nghi ngờ tăng nhãn áp) là rất cần thiết để đảm bảo rằng thuốc bạn đang dùng là an toàn và phù hợp.

Cách phòng ngừa tác dụng phụ khi dùng thuốc nhỏ mắt

Dù thuốc nhỏ mắt là dạng thuốc dùng tại chỗ, ít ảnh hưởng toàn thân hơn so với thuốc uống. Tuy nhiên, thuốc vẫn có thể gây nhiều tác dụng phụ như kích ứng mắt, khô mắt, nhức đầu, loạn thị, thậm chí là tăng nhãn áp hoặc giảm thị lực. Do đó, phòng ngừa luôn tốt hơn điều trị. Dưới đây là những cách giúp bạn sử dụng thuốc nhỏ mắt an toàn và hiệu quả:

• Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ: Không tự ý mua và sử dụng thuốc nhỏ mắt, đặc biệt là thuốc chứa kháng sinh, corticosteroid hoặc chống dị ứng khi chưa có chỉ định. Những loại thuốc này nếu dùng sai có thể làm nặng hơn tình trạng mắt hoặc dẫn đến biến chứng như tăng nhãn áp hay đục thủy tinh thể.

• Kiểm tra hạn sử dụng và tình trạng lọ thuốc: Không dùng thuốc đã hết hạn hoặc đã mở nắp quá lâu (thường quá 15–30 ngày). Lọ thuốc cũ có thể bị nhiễm khuẩn, gây ngứa mắt, đỏ mắt, hoặc viêm nhiễm nặng dẫn đến giảm thị lực. Bảo quản thuốc đúng cách, tránh ánh sáng trực tiếp và nơi có nhiệt độ cao.

• Giữ vệ sinh tuyệt đối khi nhỏ thuốc: Trước khi nhỏ mắt, cần rửa tay sạch và tránh để đầu lọ chạm vào mắt hoặc tay để hạn chế nguy cơ nhiễm khuẩn. Việc này giúp phòng ngừa kích ứng mắt, viêm kết mạc, cũng như các triệu chứng như đỏ mắt, ngứa mắt hoặc chảy nước mắt bất thường.

• Không lạm dụng thuốc nhỏ mắt làm mát, giảm đỏ: Một số người thường xuyên dùng thuốc chống dị ứng để cải thiện tình trạng đỏ mắt mà không có chỉ định. Lạm dụng có thể gây khô mắt, loạn thị thoáng qua, hoặc làm tổn thương lớp bảo vệ giác mạc. Về lâu dài, có thể ảnh hưởng đến thị lực và dẫn đến mờ mắt.

• Theo dõi phản ứng của cơ thể khi sử dụng: Ngay khi có dấu hiệu bất thường như nhức đầu, kích ứng mắt, mờ mắt hoặc giảm thị lực, hãy ngừng sử dụng thuốc và đến cơ sở y tế chuyên khoa. Việc xử lý sớm sẽ ngăn ngừa nguy cơ diễn tiến thành các bệnh lý mắt nghiêm trọng hơn như viêm giác mạc, tăng nhãn áp hay viêm màng bồ đào.

• Không dùng chung thuốc nhỏ mắt: Dùng chung thuốc với người khác có thể gây nhiễm trùng chéo, làm lây lan vi khuẩn hoặc virus từ người này sang người kia, dẫn đến dị ứng, ngứa mắt, hoặc thậm chí là các biến chứng như viêm kết mạc mủ và viêm loét giác mạc.

Thuốc nhỏ mắt là giải pháp hữu hiệu để điều trị nhiều vấn đề về mắt như khô rát, đỏ mắt, dị ứng hay nhiễm trùng. Tuy nhiên, nếu sử dụng không đúng cách hoặc lạm dụng, thuốc nhỏ mắt có thể gây ra nhiều tác dụng phụ như kích ứng mắt, khô mắt, nhức đầu, giảm thị lực, thậm chí tăng nhãn áp hay viêm giác mạc. 

>>>Xem thêm:

• Thành phần thuốc nhỏ mắt: Cách chọn đúng và an toàn
• 9 Lưu ý khi dùng thuốc nhỏ mắt đúng cách, tránh hại mắt

Để bảo vệ đôi mắt khỏe mạnh, bạn cần lựa chọn thuốc phù hợp theo hướng dẫn chuyên môn, tuân thủ vệ sinh khi dùng thuốc nhỏ mắt, theo dõi các phản ứng bất thường và tái khám đúng lịch nếu đang điều trị dài ngày. Đừng bao giờ xem nhẹ các dấu hiệu như mờ mắt, ngứa mắt, đỏ mắt hay loạn thị, vì đó có thể là dấu hiệu cảnh báo biến chứng tiềm ẩn.