Cúm A ở trẻ nhỏ: Nguyên nhân, triệu chứng và cách chăm sóc đúng

Cúm A ở trẻ nhỏ là bệnh hô hấp phổ biến, dễ lây lan và có thể gây biến chứng nếu không chăm sóc đúng cách. Bài viết này CPC1 Shop Hà Nội sẽ giúp bố mẹ hiểu rõ cúm A ở trẻ là gì, nguyên nhân và con đường lây nhiễm, các triệu chứng đặc trưng cũng như cách chăm sóc trẻ khi mắc bệnh. Đồng thời gợi ý những biện pháp đơn giản giúp phòng cúm A hiệu quả, bảo vệ sức khỏe cho bé trong mùa dịch.

Cúm A ở trẻ là bệnh thế nào?

Cúm A là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do nhóm virus Influenza A gây ra. Đây là tác nhân phổ biến đứng sau nhiều dịch cúm trẻ em, với tốc độ lây lan nhanh và dễ bùng phát thành dịch lớn, đặc biệt khi thời tiết giao mùa.

Các chủng cúm A phổ biến ở trẻ gồm: A/H1N1, A/H3N2, A/H5N1 và A/H7N9. Virus cúm A có thể xuất hiện rải rác quanh năm nhưng thường đạt đỉnh vào mùa đông xuân. Thời gian ủ bệnh trung bình từ 1–4 ngày, sau đó trẻ bắt đầu xuất hiện các triệu chứng điển hình như triệu chứng sốt cao, ho, mệt mỏi, hắt hơi.

Với trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi, cúm A có thể diễn tiến nặng, dễ gây biến chứng phổi, viêm tai giữa, viêm tiểu phế quản hoặc làm nặng thêm tình trạng hen suyễn. Vì vậy, bố mẹ cần hiểu rõ bệnh để chủ động phát hiện và chăm sóc đúng.

Trẻ em nhiễm cúm A do đâu?

Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ dễ nhiễm cúm A hơn người lớn, chủ yếu xuất phát từ đặc điểm sinh lý và thói quen sinh hoạt:

• Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện: Trẻ nhỏ có sức đề kháng yếu, khả năng chống lại tác nhân virus còn hạn chế. Do đó, khi tiếp xúc với virus cúm A, cơ thể trẻ khó tạo hàng rào miễn dịch đủ mạnh để chống lại sự xâm nhập.

• Thích khám phá và tiếp xúc gần: Trẻ thường xuyên chạm tay lên mặt, miệng, mắt hoặc cho đồ vật vào miệng. Điều này vô tình làm tăng nguy cơ lây virus khi tay trẻ chứa mầm bệnh từ bề mặt xung quanh.

• Không gian sinh hoạt đông đúc: Trường học, nhà trẻ là môi trường lý tưởng để virus lan truyền. Chỉ cần một bạn nhỏ nhiễm bệnh, virus sẽ nhanh chóng phát tán qua ho, hắt hơi, nói chuyện, đồ chơi dùng chung, chăn gối, dụng cụ ăn uống…

• Thời điểm giao mùa, độ ẩm thấp: Virus cúm tồn tại tốt khi độ ẩm không khí thấp. Thời tiết se lạnh hoặc mùa đông xuân là giai đoạn ghi nhận dịch cúm trẻ em tăng mạnh.

• Trẻ chưa được tiêm phòng đầy đủ: Không tiêm phòng cúm đúng lịch làm giảm khả năng bảo vệ, khiến trẻ dễ mắc bệnh và dễ gặp biến chứng hơn.

Con đường lây nhiễm cúm A ở trẻ em

Virus cúm A lây lan chủ yếu qua đường hô hấp, với 3 con đường chính:

• Lây qua giọt bắn: Đây là con đường lây lan phổ biến nhất. Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, các hạt dịch chứa virus bắn ra môi trường. Trẻ đứng gần trong khoảng 1–2 mét có thể hít phải và nhiễm bệnh.

• Lây qua tiếp xúc gián tiếp: Virus bám trên bề mặt đồ chơi, tay nắm cửa, bàn ghế. Khi trẻ chạm tay vào rồi đưa lên mắt - mũi - miệng, virus sẽ xâm nhập. Virus có thể sống 24–48 giờ trên nhựa, kim loại; 8–12 giờ trên vải và vài phút trong lòng bàn tay người.

• Lây qua không khí trong phòng kín: Khi trẻ ở phòng điều hòa, không gian ít thông thoáng, virus dễ tồn tại lâu và tăng nguy cơ lây nhiễm.

Triệu chứng nhận biết cúm A ở trẻ

Biểu hiện cúm A có thể giống cảm lạnh thông thường nhưng mức độ nặng hơn, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Dưới đây là những dấu hiệu bố mẹ cần lưu ý:

Sốt cao đột ngột

• Trẻ sốt từ 38,5–40°C

• Khởi phát nhanh, khó hạ

• Sốt kéo dài 2–4 ngày

Đây là triệu chứng sốt cao đặc trưng giúp phân biệt cúm A với cảm lạnh.

Biểu hiện ho khan và đau họng

Biểu hiện ho khan là một trong những biểu hiện điển hình nhất:

• Ho khan, ho rát cổ, xuất hiện sớm trong 24 giờ đầu

• Tiếng ho khàn hoặc ho từng cơn khiến trẻ mất ngủ

• Một số trường hợp, ho khan chuyển sang ho có đờm do đường thở bị kích ứng kéo dài

• Trẻ kèm theo đau họng, đau rát khi nuốt, chán ăn

Ho khan ở trẻ mắc cúm A thường kéo dài hơn so với cảm lạnh thông thường và có thể tiến triển thành ho nặng nếu không chăm sóc đúng cách.

Sổ mũi hoặc nghẹt mũi

Triệu chứng thường gặp:

• Nước mũi trong, sau đó chuyển đục

• Nghẹt mũi, thở bằng miệng

• Trẻ dễ quấy khóc, ngủ không ngon, bỏ bú (ở trẻ sơ sinh)

Nghẹt mũi kéo dài khiến quá trình hô hấp của trẻ trở nên khó khăn, đặc biệt vào ban đêm.

Mệt mỏi, đau nhức cơ, chán ăn

Trẻ nhiễm cúm A thường có:

• Cơ thể uể oải, ít vận động

• Đau mỏi cơ, đau đầu

• Chán ăn, bỏ bú

• Ngủ li bì, phản ứng chậm

Điều này xảy ra do virus cúm A gây viêm toàn thân, không chỉ tác động lên đường hô hấp.

Buồn nôn, nôn, tiêu chảy

Ở trẻ dưới 5 tuổi, cúm A có thể gây:

• Buồn nôn và nôn nhiều lần

• Tiêu chảy phân lỏng

• Đau bụng từng cơn

Điều này khiến trẻ dễ rơi vào tình trạng mất nước, đặc biệt khi kết hợp với triệu chứng sốt cao và đổ mồ hôi nhiều.

Dấu hiệu mất nước

Bố mẹ cần kiểm tra kỹ các dấu hiệu mất nước sau:

• Môi khô, lưỡi khô

• Mắt trũng sâu

• Ít đi tiểu, tã khô trên 6 giờ (ở trẻ sơ sinh)

• Khóc không có nước mắt

• Da khô, nhăn

Mất nước là biến chứng thường gặp ở trẻ mắc cúm A vì sốt cao kéo dài, nôn ói và ăn uống kém. Đây là lý do, bố mẹ cần bổ sung nước và điện giải đầy đủ trong quá trình điều trị tại nhà cho trẻ bị nhiễm cúm A.

Dấu hiệu cảnh báo biến chứng phổi

Cúm A có thể dẫn tới viêm phổi, viêm tiểu phế quản, đặc biệt ở trẻ dưới 2 tuổi hoặc trẻ có bệnh nền. Các dấu hiệu nguy hiểm gồm:

• Thở nhanh, thở gấp, thở rít

• Co kéo lồng ngực khi hít vào

• Tím tái môi hoặc đầu chi

• Ho nhiều hơn, có đờm vàng/xanh

• Trẻ ngủ li bì, khó đánh thức

Đây là các biểu hiện cho thấy phổi đang bị tổn thương nặng. Trẻ cần được thăm khám ngay để tránh biến chứng nặng và nhập viện kéo dài.

Cách chăm sóc khi trẻ em bị cúm A

Đa số trẻ mắc cúm A có thể điều trị tại nhà nếu triệu chứng nhẹ. Tuy nhiên, bố mẹ phải chăm sóc đúng cách để phòng biến chứng nguy hiểm.

Hạ sốt và giữ thân nhiệt ổn định

• Dùng paracetamol theo cân nặng (10-15mg/kg, cách 4-6 giờ).

• Lau người bằng nước ấm

• Không ủ kín trẻ khi sốt

Bổ sung nước và điện giải

Đây là biện pháp quan trọng giúp ngăn dấu hiệu mất nước. Có thể cho trẻ uống:

• Oresol

• Sữa mẹ hoặc sữa công thức

• Nước lọc

• Nước trái cây

• Súp loãng

Giảm ho - giảm nghẹt mũi

• Xịt mũi bằng nước muối ưu trương với nồng độ phù hợp

• Xông hơi ấm

• Dùng máy tạo ẩm

• Vỗ rung long đờm cho trẻ

Tăng cường dinh dưỡng

• Cháo loãng, súp rau củ

• Thực phẩm giàu vitamin C

• Trái cây mềm

• Không ép trẻ ăn quá nhiều khi đang mệt và chia thành nhiều bữa nhỏ.

Biện pháp cách ly tại nhà

Nên cách ly trẻ và người chăm sóc tối thiểu 5–7 ngày để hạn chế lây lan:

• Dùng khẩu trang

• Không cho trẻ đến trường

• Hạn chế tiếp xúc ông bà lớn tuổi

Vệ sinh môi trường sống

• Lau bề mặt bằng dung dịch sát khuẩn

• Giặt khăn, ga giường bằng nước nóng

• Mở cửa sổ để không khí lưu thông

Bố mẹ có thể phòng cúm A cho trẻ bằng cách nào?

Phòng ngừa luôn quan trọng hơn điều trị, đặc biệt với bệnh dễ lây như cúm A.

• Tiêm phòng cúm đầy đủ cho trẻ: Tiêm phòng cúm hằng năm là biện pháp hiệu quả nhất giúp bảo vệ trẻ khỏi tác nhân virus cúm A. Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên đều được khuyến cáo tiêm đầy đủ và nhắc lại theo hướng dẫn.

• Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn giúp loại bỏ virus bám trên tay trẻ. Bố mẹ nên thường xuyên vệ sinh đồ chơi, tay nắm cửa, bề mặt bàn ghế…

• Hạn chế cho trẻ tiếp xúc nơi đông người khi có dịch cúm trẻ em: Không đưa trẻ đến những nơi đông người khi khu vực đang ghi nhận nhiều ca cúm. Việc hạn chế tiếp xúc giúp giảm nguy cơ trẻ hít phải giọt bắn mang virus và tránh lây chéo trong cộng đồng.

• Tăng cường sức đề kháng cho trẻ mỗi ngày: Cho trẻ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung vitamin C, rau xanh và vận động nhẹ nhàng phù hợp với lứa tuổi để tăng cường sức đề kháng. Trẻ khỏe mạnh giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng và phục hồi nhanh hơn nếu mắc cúm A.

• Dạy trẻ che miệng khi ho và không dụi mắt, mũi: Hướng dẫn trẻ che miệng khi ho hoặc hắt hơi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay. Đây là thói quen nhỏ nhưng giúp hạn chế lây lan virus cúm trong gia đình và trường học.

• Thực hiện biện pháp cách ly khi trẻ có triệu chứng: Nếu trẻ có dấu hiệu sốt, ho khan, đau họng hoặc nghi ngờ nhiễm cúm A, cần cho trẻ nghỉ học và cách ly tại nhà. Việc này giúp giảm lây lan virus cho người xung quanh và tạo điều kiện để trẻ được chăm sóc tốt hơn.

• Giữ ấm cơ thể cho trẻ khi thời tiết thay đổi: Thời điểm giao mùa là lúc virus cúm hoạt động mạnh. Bố mẹ nên cho trẻ mặc ấm, tránh gió lùa, đặc biệt vào sáng sớm và tối muộn.

Cúm A ở trẻ nhỏ là bệnh hô hấp cấp tính có tốc độ lây lan nhanh và dễ gây biến chứng nếu không phát hiện sớm. Bố mẹ cần nắm rõ triệu chứng sốt cao, biểu hiện ho khan, cách chăm sóc đúng tại nhà cũng như các dấu hiệu cảnh báo để đưa trẻ đi khám kịp thời. Chủ động phòng ngừa nhiễm trùng, giữ vệ sinh, tăng cường miễn dịch và tiêm phòng cúm đầy đủ là những biện pháp hiệu quả giúp bảo vệ sức khỏe cho trẻ trong mùa cúm.